Yıl sonu yaklaşıyor. 2023 yılına veda edileceği, yeni yıl için hazırlıkların yapıldığı şu günlerde sık karşılaşılan Nardugan Bayramı kutlamaları, “Nardugan nedir? Nardugan Bayramı nedir? Nardugan Bayramı kimler tarafından kutlanır?” sorularının yöneltilmesine neden oluyor.
Nardugan Bayramı, her yılın bitimine doğru Türkler tarafından kutlanan bir bayram. Bazı kaynaklarda Nardugan Bayramı "yeniden doğuş bayramı” olarak geçiyor.
NARDUGAN: KÖKLERİ ESKİ TÜRK GELENEKLERİNE DAYANAN BİR KUTLAMA
Çeşitli toplumların mitleri ve efsaneleri incelendiğinde, doğaüstü varlıklar, iyi ve kötü ikilemi ve güneş ve ay gibi gök cisimlerinin tekrar eden bir tema olduğu görülür. Bu kadim gelenekler arasında, biçim ve uygulama açısından günümüz Noel'i ile çarpıcı benzerlikler gösteren İslam öncesi bir Türk festivali olan Nardugan kutlamaları da yer alIr.
NARDUGAN: BİR KIŞ GÜNDÖNÜMÜ FESTİVALİ
Türkler arasında her yıl 21 Aralık'ta kutlanan Nardugan, Roma Saturnalia ve Antik Yunan Dionysos Festivallerine benziyor. Saturnalia ve Yule de dahil olmak üzere Avrupa, Orta Asya ve Sibirya pagan toplulukları tarafından gözlemlenen kış gündönümü festivallerinin bir parçası. 'Nardugan' terimi Moğolca 'Nar' (Güneş) ve Türkçe 'Tuqan' (Doğan) kelimelerinden türetilmiş. Tatarlar bu festivali Güneşin Doğduğu Gün anlamına gelen 'Koyaş Tuğa' olarak adlandırır.
NARDUGAN KUTLAMA GELENEKLERİ
Eski Türk inançlarında gökyüzü kavramı ve bazı ağaçlar kutsal bir öneme sahipti ve bu inanç Nardugan kutlamalarında önemli bir rol oynuyordu. Eski Türkler, 22 Aralık'ta güneşin yeniden doğuşunu kutlayan Nardugan festivali yaklaşırken çevrelerini ve evlerini temizlerlerdi. Kutlama günü en güzel ve en temiz kıyafetlerini giyerlerdi. Gruplar halinde toplanır, şarkılar söyler, bölgedeki en uzun ve görkemli ladin ağacını süsler ve ağacın dibine tanrı Ülgen için çeşitli adaklar koyarlardı.
Bu kutlamalar sırasında genç kızlar ve kadınlar kurdeleler hazırlar, bunları ağacın ulaşılabilen dallarına bağlamak üzere herkese dağıtırlardı. Hayvan kılından yapılan keçe benzeri bu kurdeleler kutsal hayat ağacı motifleriyle süslenirdi. İnsanlar dilekte bulunur ve bu kurdelelerle ladin ağacını süslerlerdi. Bu dilek ve istekte bulunma geleneği günümüze kadar devam etmiş, genellikle azizlerin, kutsal figürlerin mezarlarında ya da yakındaki ağaçların dallarına bağlanarak uygulanmıştır.
NOEL BABA DEĞİL, AYAZ ATA!
Batı kültüründe sıklıkla Noel Baba'ya benzetilen Ayaz Ata, Orta Asya folklorunda, özellikle de Türk halkları arasında önemli ve geleneksel bir figürdür. Kış ruhunu temsil eder ve çeşitli kültürel kutlamalarda saygı görür. Noel Baba kırmızı-beyaz renkli kuşamıyla, Ayaz Ata ise mavi-beyaz renkli ve ihtişamlı kıyafetleriyle karşımıza çıkar.
AYAZ ATA KİMDİR?
Adı "Don Baba" veya "Kış Baba" olarak çevrilen Ayaz Ata, kış, soğuk hava ve Yeni Yıl ile ilişkilendirilen efsanevi bir figür. Beyaz sakallı, sıcak tutan kürklü giysiler giymiş, kışın sertliğini ve cömertliğini temsil eden yaşlı bir adam olarak tasvir edilir.
AYAZ ATA'NIN KÜLTÜREL ÖNEMİ
Orta Asya'nın kültürel bağlamında ve Türk toplulukları arasında Ayaz Ata, Noel Baba veya Noel Baba'nınkine benzer bir rol oynar. Kış mevsimi boyunca, özellikle de Yeni Yıl civarında evleri ziyaret ederek bereket, iyi şans ve hediyeler getirdiğine inanılır. Karakteri kış mevsiminin habercisi olarak görülür ve genellikle kültürel festivallerde ve Yeni Yıl etkinliklerinde kutlanır.
AYAZ ATA VE KIŞ KUTLAMALARI
Ayaz Ata'nın gelişi geleneksel olarak toplantılar, ziyafetler ve hediyeleşmelerle kutlanır. Bu kutlamalara genellikle cömertlik ruhu, aile toplantıları ve topluluk bağları damgasını vurur. Ayaz Ata'dan hediyeler ve kutsamalar almak geleneksel olduğu için özellikle çocuklar onun gelişini dört gözle beklerler.
Özetle Ayaz Ata, Orta Asya ve Türk geleneklerinde kışın başlangıcını ve Yeni Yıl sevincini simgeleyen, Batı kültürlerindeki Noel Baba rolüne çok benzeyen, sevilen bir kış figürüdür.
NOEL BABA KİMDİR?
Tüm dünyada Noel Baba olarak bilinen Noel Baba, Noel kutlamalarıyla ilişkilendirilen efsanevi bir karakter. Kökenleri tarihi, mitolojik ve kültürel geleneklerin bir karışımı.
NOEL BABA’NIN KÖKENLERİ VE TARİHSEL ARKA PLANI
Noel Baba kısmen Myra'da (günümüz Türkiye'si) 4. yüzyılda yaşamış bir Hıristiyan piskopos olan Aziz Nikolaos'un tarihi figüründen türemiş. Cömertliği ve kendisine atfedilen mucizelerle tanınan Aziz Nikolaos, çocukların ve denizcilerin koruyucu azizi olmuş. Zamanla hikayesi çeşitli folklor ve geleneklerle birleşerek Noel Baba figürüne dönüşmüş.
NOEL BABANIN MODERN İMAJI
Günümüzde Noel Baba, beyaz kürkle süslenmiş kırmızı bir takım elbise giymiş, beyaz sakallı, neşeli, tombul bir adam olarak tasvir ediliyor. Eşi Bayan Claus ile birlikte Kuzey Kutbu'nda yaşadığına ve atölyesinde oyuncak yapmasına yardım eden elfler tarafından desteklendiğine inanılıyor.
NOEL ARİFESİ NOEL BABA GELENEĞİ
Noel arifesinde Noel Baba'nın ren geyiklerinin çektiği bir kızakla dünyayı dolaşarak çocuklara hediyeler dağıttığı söylenir. Evlere bacadan girer ve hediyeleri çoraplara ya da Noel ağacının altına yerleştirir. Bu gelenek, Aziz Nikolas'ın insanlara gizlice hediyeler vermesi efsanesine dayanıyor.
NOEL BABA’NIN KÜLTÜREL YERİ
Noel Baba, Noel sezonunda verme ve neşe ruhunu temsil ediyor. Noel Baba'nın imajı ve hikayesi Noel kutlamalarının ayrılmaz bir parçası ve farklı kültürlerde çeşitli şekillerde kutlanıyor. Televizyon ve filmlerden edebiyat ve şarkılara kadar Noel Baba cömertliği, nezaketi ve Noel sezonunun büyüsünü temsil eden ikonik bir figür olarak karşımıza çıkıyor.
