Memur mesai saatlerinin kısalacağı, sabah 09.00’da başlayıp 15.30’da sona ereceği iddiaları sonrası hem memurun hem de özel sektör çalışanlarının gündeminde “Mesai saatleridüşecek mi?”, “Çalışma saatleri kısalıyor mu?”, “Mesai saatleri değişiyor mu?” soruları yer aldı. Aslında bu iddiaların esinlendiği yer eski Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’in daha önce çalışma saatleri, mesai saatleri düzenlemesi ile ilgili sinyal vermiş olması. Dünya genelinde Yeni Zelanda, İrlanda ve İzlanda gibi gelişmiş ülkelerde performans denemesi için mesai saatlerinin ve mesai günlerinin kısaltması uygulaması test ediliyor. Bu ülkelerde çalışanlar için 4 gün mesai uygulanmaya başlandı. Hem bazı Avrupa ülkelerinin haftalık mesai gün sayısını 4’e düşürmesi hem de Vedat Bilgin’in geçmişteki açıklamaları, “Türkiye’de çalışma saatleri değişiyor mu, mesai saatleri düşecek mi? Çalışma saatleri kısalacak mı? Çalışma saatleri düzenlenecek mi?” sorularını gündeme getiriyor.

MESAİ SAATLERİNİ DÜŞÜRME ÇALIŞMALARI

Dünya genelinde, daha fazla ülke dört günlük çalışma haftasını denedikçe çalışma kültüründe önemli bir değişim ortaya çıkıyor. İrlanda, İspanya, Birleşik Krallık ve son olarak Almanya gibi ülkeler bu modeli denedi ve umut verici sonuçlar elde etti.

Bir parlamento araştırması Fransa, Almanya, İngiltere, İsveç ve Türkiye gibi ülkelerdeki çalışma haftası uygulamalarına dikkat çekti. Fransa yasal olarak çalışma haftasını 35 saatle sınırlarken, Belçika ve Avustralya 38 saat olarak belirledi. İsveç haftada 40 saat, Birleşik Krallık ise fazla mesai de dâhil olmak üzere haftalık çalışma süresini 48 saatle sınırlıyor. Özellikle Portekiz ve Danimarka'daki bazı şehirlerin yanı sıra İspanya'da 250'den az çalışanı olan daha küçük şirketler dört günlük çalışma haftasını benimsedi.

ÇALIŞMA SAATLERİNİN AZALTILMASININ EKONOMİK VE SOSYAL ZORUNLULUKLARI

Çalışma saatlerinin azaltılması yalnızca ekonomik ve sosyal bir gereklilik olarak değil, aynı zamanda yalnızca ilgili tarafların takdirine bırakılamayacak bir teknik fizibilite meselesi olarak da görülüyor. Portekiz'de sol görüşlü bir hükümet girişiminin Haziran ayında başlattığı ve katılımcı çalışanların ücretlerinde bir azalma olmaksızın çalıştıkları dört günlük çalışma haftası pilot programı yüksek memnuniyet düzeyleri bildirdi. Bu katılımcılar arasında yapılan anketler, stres ve uykusuzluk sorunlarında %21'lik bir azalma olduğunu ortaya koydu.

TÜRKİYE'DEKİ ÇALIŞMA HAFTASI AVRUPA İLE KARŞILAŞTIRILDI

Türkiye'de işçi ve memurlar için ortalama çalışma süresi yaklaşık 42,9 saat ve Avrupa Birliği ortalaması olan 36,4 saatten önemli ölçüde uzun. Ayrıca, Türk çalışanların yaklaşık %28'i haftada 49 saat veya daha fazla çalıştığını bildirdi. Bu karşılaştırma, farklı bölgelerde iş-yaşam dengesi ve üretkenliğe yönelik farklı yaklaşımların altını çizdi.

ÇALIŞMA SAATLERİ KISALACAK MI?

Hacı Bayram Veli Üniversitesi Kongre ve Kültür Merkezi'nde gerçekleştirilen ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da katıldığı Memur-Sen Genel Kurulu'nda konuşan eski Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, yaklaşık 100 sene önce çalışanların mesai sürelerinin kısaltılması için dünya genelinde atılan adımları hatırlattı.

Vedat Bilgin’in açıklamalarına göre çalışanların mesai saatlerinin azaltılması ile ilgili ilk çalışma ABD’nin Chicago eyaletinde denendi ve mesai saatleri 10 saate indirildi. Bu hamle dünya geneline yayıldı ve mesai saatlerinin 8 saate indirilmesi tartışıldı. ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) eliyle dünya ülkelerinin çoğunda mesai saatleri 8 saate düşürüldü. Mesai saatlerinin artırılıp azaltılması ile ilgili konunun temelinde “üretim sayısı, üretim miktarı” olduğunu belirten Vedat Bilgin, bir asır önce bir işçinin 1 saatte ne kadar ürün ya da hizmet ürettiği, şimdi ise bir işçinin 1 saatte aynı ürün ya da hizmetten ne kadar ürettiğine bakılması gerektiğini söyledi.

Teknolojik değişim sayesinde işçilerin ürettikleri mal ve hizmetlerin katlanarak arttığını ifade eden Vedat Bilgin, tartışılması gereken konunun “Sanayi Devrimi’nin başlangıcında belirlenen 8 saatlik mesai süresinin hala geçerli olup olmaması” olduğunu ifade etti. Sorunun cevabını “hayır, geçerli olmamalı” şeklinde kendisi veren Vedat Bilgin, mesai sürelerinin yeniden daha insani koşullarda, emeğin birim verimliliğindeki artışın dikkate alınarak yeniden düzenlenmesi gerektiğini söyledi. İngiltere’de pilot bölge belirlenerek 6 saat mesai uygulamasına geçildiğini, şimdilerde 5 saat mesai süresinin denendiğini kaydeden Bilgin, dünyanın çok yerinde akademisyenlerin halen doğru mesai süresi üzerine çalışmalar yaptığı hatırlatmasında bulundu.

OVP'DEKİ DETAY

OVP’deki (Orta Vadeli Program) gençlerin işgücü piyasasına girişlerini kolay hale getirmek maksadıyla staj, yarı zamanlı çalışma ve esnek çalışma modellerinin yaygınlaştırılması, kariyer farkındalıklarını artıracak eğitim ve program faaliyetlerine ağırlık verilmesi hedefleniyordu.

EN AZ MESAİ YAPAN ÜLKE

Hollanda, haftalık ortalama 32,4 saat ile dünya genelinde en kısa ortalama çalışma süresine sahip ülke. Bu istatistik 20-64 yaş arası çalışan nüfusu yansıtıyor ve hem tam zamanlı hem de yarı zamanlı (part-time) çalışanları kapsıyor.

STANDART ÇALIŞMA HAFTASI NEDİR?

Yasal olarak maksimum çalışma haftası 45 saat. Sözleşmeye veya işyeri uygulamasına bağlı olarak, bu saatler haftanın günlerine 5x9 saat olarak eşit şekilde dağıtılabiliyor. Ayrıca, günlük çalışmanın 11 saati aşmamasını sağlayacak şekilde hafta içinde farklı dağılımlar da mümkün. İşverenler ve çalışanlar daha kısa çalışma saatleri üzerinde de anlaşabilir.

YASAL MOLA SÜRELERİ

Mola süreleri fazla mesai hesaplamalarına dahil edilmiyor. Örneğin, çalışma saatleri 08:00 ile 20:00 arasındaysa ve gün içinde toplam 1,5 saat mola süresi varsa, gerçek çalışma süresi 12 değil 10,5 saat olarak geçiyor. İş Kanunu en az yarım saatlik bir mola süresi öngörüyor ve bu süre işveren tarafından uzatılabiliyor. Günde 7,5 saatten fazla çalışanlar için mola süresi en az bir saat olması gerekiyor.