Merkezi New York'ta bulunan İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), yayımladığı yeni raporda Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde, Uygurlar ve diğer etnik azınlıkların yaşadığı köylerin isimlerinin kültürel kimliklerinden uzaklaştırılarak değiştirildiğini iddia etti.
630 KÖYÜN İSMİ DEĞİŞTİ
Norveç merkezli Uygur Hjelp (Uygurlara Yardım) Örgütü ile işbirliği içinde hazırlanan raporda, Sincan'da yaklaşık 630 köyün adının, İslam dinine ya da Uygurların kültür ve tarihine yapılan atıfları ortadan kaldırmak amacıyla değiştirildiği belirtildi. Rapora göre, bu değişiklikler, Çin Ulusal İstatistik Bürosu tarafından 2009-2023 yıllarında listelenen 25 bin Sincan köyünün isimleri karşılaştırılarak ortaya kondu.
KÜLTÜREL VE DİNİ İFADELER KALDIRILIYOR
Rapor, geleneksel bir Uygur yaylı çalgısı olan "dutar" ya da türbe anlamına gelen "mazar" gibi kelimelerin köy isimlerinden çıkarıldığını ve yerine Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) belgelerinde sıkça kullanılan "mutluluk", "birlik" ve "uyum" gibi kelimelerin eklendiğini öne sürdü.
TARİHİ VE KÜLTÜREL BAĞLAR KOPARILIYOR
Köy isimlerindeki "hoca", dervişlerin barındığı yer anlamına gelen "haniça" ve aşık, ozan anlamına gelen "bahşi" gibi kültürel ve dini ifadelerin kaldırıldığı vurgulandı. Ayrıca, Uygurların tarihine veya Çin Halk Cumhuriyeti'nin 1949'daki kuruluşundan önceki bölgesel yönetimlere ve topluluk liderlerine yapılan atıfların da çıkarıldığı kaydedildi.
DEĞİŞİKLİKLERİN YOĞUNLAŞTIĞI DÖNEM
HRW'nin raporuna göre, köy isimlerindeki bu değişikliklerin çoğu, Sincan'daki Uygurlar ve diğer etnik azınlıklara yönelik baskının en yoğun olduğu 2017 ile 2019 yılları arasında gerçekleştirildi.
20. yüzyıldan itibaren Uygurlar ve destekçileri, “Doğu Türkistan” ya da "Uyguristan" kavramını, Şincan’ın (Xinjiang) tamamı için ya da başkenti Urumçi olan bugünkü Şincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki bağımsız bir devlet için kullanıyorlar. Uygurlar ve Uygur Türklerini destekleyenler Çin lehine “Yeni Sınır” anlamına gelen Şincan ismini kabul etmiyor ve ismin yansıtıldığı Çin perspektifinden ötürü, diğer Türk gruplarıyla bağın altını çizmek için “Doğu Türkistan” tanımını tercih ediyor. ABD'nin Uygur Türkleri lehinde görünen yaklaşımının nedeni ise Uygurlar ya da diğer etnik azınlıkları düşündükleri için değil, düşman kabul edilen Çin'e karşı bölgede kriz çıkarmak olarak görülüyor.
