Anayasa Mahkemesi; rektörler, YÖK üyeleri, Merkez Bankası başkanı ve Merkez Bankası başkan yardımcıları ile ilgili kanun hükmünde kararnamelerde (KHK) iptal kararları aldı.
REKTÖRLERİN CUMHURBAŞKANI TARAFINDAN ATANMASINI DÜZENLEYEN KHK İPTAL EDİLDİ
Anayasa Mahkemesi (AYM), rektörlerin Cumhurbaşkanı tarafından atanmasını düzenleyen kanun hükmünde kararnameyi (KHK) iptal etti. İptal hükmü, 12 ay sonra yürürlüğe girecek. Resmi Gazete’de yayımlanan karara göre, AYM, 2018 tarihli 703 sayılı Anayasa'da Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında KHK'nın iptal istemini karara bağladı. Yüksek Mahkeme, bu KHK’de yer alan rektörlerin Cumhurbaşkanı tarafından atanmasına ilişkin düzenlemeyi Anayasa'ya aykırı bularak iptal etti.
ESKİ DÜZENLEMELER
Dava konusu kuralın önceki halinde, devlet üniversitelerine rektör atamalarının YÖK'ün aday gösterdiği kişiler arasından seçilerek Cumhurbaşkanı tarafından yapıldığı, vakıf üniversitelerine ise mütevelli heyetinin YÖK'e teklifi ve YÖK'ün olumlu görüş vermesi üzerine Cumhurbaşkanı tarafından atama yapıldığı düzenlenmişti.
YENİ DÜZENLEME VE YETKİLER
703 sayılı KHK ile yapılan düzenleme sonrası, YÖK'ün devlet üniversiteleri için rektör adaylarını gösterme ve vakıf üniversiteleri için mütevelli heyetinin teklifine olumlu görüş verme şeklindeki rolüne son verilerek rektör atama usulü değiştirildi. Ayrıca atanma şartları, görev süresi gibi rektör atanmasına ilişkin hükümler de madde metninden çıkarıldı.
ANAYASA'YA AYKIRILIK GEREKÇESİ
AYM'nin iptal kararına ilişkin gerekçede, "Kural, kamu hizmetlerine girme hakkına ilişkin düzenleme içerdiğinden Anayasa'nın mülga 91. maddesi uyarınca KHK ile düzenlenemeyecek yasak alanda kalmaktadır. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa'nın mülga 91. maddesine aykırıdır, iptali gerekir." ifadeleri yer aldı.
YÖK ÜYELERİNİN ATANMASINA İLİŞKİN KHK İPTAL EDİLDİ
AYM, 2547 Sayılı Kanun'un 6. Maddesi'nin (b) fıkrasının (5) numaralı bendinin, 703 sayılı KHK ile değiştirilmesine ilişkin düzenlemeyi de iptal etti. Yüksek Mahkeme, 21 üyeden oluşan YÖK'ün 7 üyesinin, Üniversitelerarası Kurul (ÜAK) tarafından belirlenmesinin ardından Cumhurbaşkanı onayı ile göreve başlamasına ilişkin düzenlemenin Anayasa'ya aykırı olduğunu belirtti.
ÜAK'IN ROLÜ
ÜAK'ın, YÖK'e üye seçen bir kuruluş olduğu vurgulanan kararda, yapılan değişiklikle ÜAK tarafından seçilen üyelerin doğrudan üye sıfatını kazanamadıkları ve nihai olarak bu sıfatı kazanmalarının Cumhurbaşkanı'nın takdirine bağlı kılındığı belirtildi.
CUMHURBAŞKANININ YETKİSİ
Bu düzenlemenin, Cumhurbaşkanının yürütme yetkisine ilişkin olduğuna işaret edilen kararda, "Kuralın 6771 sayılı Kanun ile Anayasa'da yapılan değişikliklerle ilgisinin olduğu söylenemez. Bu itibarla kural, 7142 sayılı Kanun'un 1. maddesinin (1) numaralı fıkrasında belirtilen Anayasa'da yapılan değişikliklere uyum sağlamak amacı taşımadığından Anayasa'nın mülga 91. maddesi uyarınca verilen KHK çıkarma yetkisinin amaç ve kapsamı içinde değerlendirilmemektedir. Açıklanan nedenlerle kural, Anayasa'nın mülga 91. maddesine aykırıdır, iptali gerekir." ifadeleri kullanıldı.
MERKEZ BANKASI BAŞKANININ GÖREV SÜRESİ İLE İLGİLİ KHK KARARI İPTAL EDİLDİ
Anayasa Mahkemesi (AYM), Merkez Bankası Başkanının görev süresini düzenleyen hükmün Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile yürürlükten kaldırılmasını öngören maddeyi iptal etti. AYM'nin 7 Aralık 2023 tarihli kararının gerekçesi Resmi Gazete'de yayımlandı.
İPTALİN GEREKÇESİ
AYM, 2018 tarihli 703 sayılı Anayasa'da Yapılan Değişikliklere Uyum Sağlanması Amacıyla Bazı Kanun ve KHK'larda Değişiklik Yapılması Hakkında KHK'nın iptal istemini karara bağladı. Yüksek Mahkeme, kararnamenin 151. maddesinin (h) bendiyle 1211 Sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu'nun 25. maddesinin birinci fıkrasının yürürlükten kaldırılmasını inceledi.
ÖNCEKİ DÜZENLEME
Söz konusu fıkrada, "Merkez Bankası Başkanının (Guvernör), Bakanlar Kurulu kararıyla beş yıllık bir dönem için atanacağı, bu sürenin sonunda yeniden atanabileceği" hüküm altına alınmıştı. Ancak dava konusu kural ile bu fıkra yürürlükten kaldırıldı.
ANAYASA'YA AYKIRILIK TESPİTİNDE BULUNULDU
Kararda, "Merkez Bankası Başkanının görev süresini düzenleyen hükmün yürürlükten kaldırılmasını öngören kural, Anayasa'nın kamu hizmetlerine girme hakkına ilişkin düzenleme içerdiğinden Anayasa'nın mülga 91. maddesi uyarınca KHK ile düzenlenemeyecek yasak alanda kalmaktadır. Bu nedenle kural, Anayasa’nın mülga 91. maddesine aykırıdır. İptali gerekir" ifadeleri yer aldı.
BAŞKAN YARDIMCILARININ GÖREV SÜRELERİNE İLİŞKİN KHK İPTAL EDİLDİ
Anayasa Mahkemesi ayrıca, Merkez Bankası başkan yardımcılarının çalışma şartlarına ilişkin düzenlemeyi de iptal etti. Kararda, başkan yardımcılarının, "yeterli bilgi ve deneyime sahip ve meslekleri ile ilgili olarak en az on yıl çalışmış kişiler arasından Başkanın önerisi üzerine müşterek kararla beş yıl süre ile atanacağı" hükmünün yer aldığı belirtildi.
ON YIL ŞARTI KALDIRILDI
"Meslekleri ile ilgili en az on yıl çalışmış" ibaresinin dava konusu kural ile madde metninden çıkarıldığı aktarıldı. "Dava konusu kural, başkan yardımcılığına atanma koşullarında değişiklik meydana getirdiğinden kamu hizmetine girme hakkına yönelik bir düzenleme niteliği taşımaktadır. Bu nedenle kural, KHK ile düzenlenemeyecek yasak alan içinde kalmaktadır" denildi.
