2023’e merhaba dediğimiz bu ilk günleri çok hızlı geçiriyoruz. Geçen günlerde hem döviz hem borsa çok hareketli günler geçirdi. 2021 yılında başlayan faiz indirimleri ile önemli bir yükseliş ivmesi kazanan dolarda 2022 yılı devamlı önlemlerle geçti. 2022 yılı alınan önlemlerle dolar için 2021 yılının ikinci yarısına göre daha sakin bir ivme ile geçti. Kur rekor seviyelere yükselse de bu yükseliş 2022 yılı içerisinde daha yumuşak gerçekleşti. Dolar şu anda 18,78 seviyesini geçerek yeni bir rekor kırdı. Ülkemiz, dünya genelinde yaşanan istikrarsızlıktan ve hızla yükselen enflasyondan ciddi oranda etkilendi.
Yılbaşından beri artan ve durdurulamayan enflasyon fiyatlara çok ciddi oranda yansıdı. Artan fiyatlar altında vatandaşımızın ezildiği ve her güne zamla uyandığı bir yıl oldu. Ülkemiz geçtiğimiz yılı cari açık, enflasyon ve artan kur oranları ile geçirdi. Hükümet artan enflasyonu daha fazla körüklememek için döviz kurlarını kontrol altına alma yolunu seçti. Ancak bu politika yıl boyu sürdürülebilir olmadı. Öncelikle Rusya-Ukrayna Savaşı dengeleri bozdu ve kur oranlarını yükseltti. 2022’nin ikinci yarısından itibaren ise dünya genelinde artan enflasyon ve büyük merkez bankalarının faiz arttırma kararları ile kur oranlarında artış hızlandı. Özelikle ikinci yarıdan itibaren kur oranlarında en fazla oynaklığın olduğu dönem oldu. Bu süreçte özellikle dolar kuru 18 seviyelerine kadar yaklaştı. Özellikle yıl içinde Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) piyasaya müdahale ederek kurları dengelemeye çalışsa da yaşanan düşüş kısa süreli oldu ve yükseliş trendi yıl boyunca etkisini sürdürdü. Özellikle dolar endeksi 2022 yılında son 20 yılın zirvesini gördü ancak Türk Lirası (TL) karşısında dolar sene içerisinde yavaş yavaş yükseldi.
Suyun yavaş akanından kork atasözünde olduğu gibi bu yükselişin inişi de bir hayli zorlu ve uzun mesaili bir süreç olacaktır. Şimdi girdiğimiz 2023 yılında beklentiler ise enflasyonun ve kurun yeni yılda da uzun süre konuşulacağı yönünde. 2022’nin son döneminde Amerika Birleşik Devletleri’nden (ABD) gelen işsizlik ve enflasyon verilerine göre ABD’de enflasyonla ilgili olumlu bir hava hakimdi. 2022’nin sonunda gelen bu olumlu hava ile ABD tahvil getirilerinde yıl içinde yaşanan yükselişte geri çekilmeler yaşandı ve tahvil getirileri düşmeye başladı.
Yılın son döneminde, Avrupa’da ve Asya’da ise endeksler Çin’de yaşanan yüksek Covid-19 vakaları sebebiyle negatif bir performans sergiledi. Ancak ABD’den gelen iyi haberler ile bu negatif hava pozitife dönüştü. Son yıllarda kazandığı popülarite ile en çok tercih edilen yatırım araçlarından olan kripto piyasaları da 2022 yılını çok hareketli geçirdi. Kripto dünyasında yaşanan gelişmelere kısaca bakacak olursak; • Ülkemiz için önemli bir adım olan ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından ilk dijital Türk Lirası CBDC testini tamamladı.
CBDC terimi, İngilizce olarak Central bank digital currency yani merkez bankası dijital para biriminin kısaltmasıdır. Bu araçlar dünya çapında merkez bankaları tarafından oluşturulan ve kendi ülkelerinin yasal para birimini dijital olarak temsil eden varlıklardır. Bu anlamda Türkiye Cumhuriyeti’nin kripto para piyasasına kendi dijital parasını kazandırması ülke ekonomimiz için önemli bir adımdır. • Diğer önemli gelişme uzun zamandır kripto piyasalarını meşgul eden Ripple ile Menkul Kıymetler Borsası Komisyonu (SEC) arasındaki davaya, yatırım şirketi olan Paradigm katılmayı reddetti. • Son olarak ise son yıllarda iflas ederek kripto piyasalarda deprem yaratan FTX şirketinin partner şirketi olan Alameda Research'ün pasif olan kripto cüzdanları yeniden aktifleştirildi. Yaşanan bu gelişmelerin yanında 2022’nin ikinci yarısından itibaren başlayan düşüş yıl sonuna doğru hız kazandı.
Özellikle Temmuz ayından itibaren yaşanan Luna krizi ile beraber bu düşüş iyice hızlandı. Luna krizini kısaca hatırlamak istersek; Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) Temmuz ayında yayınladığı enflasyon rakamları ve bilanço daraltma kararları sonrası kripto piyasalarda önemli dalgalanmalar gerçekleşmiş özellikle sabit coinlerde önemli düşüşler yaşanmıştı. Bu düşüşlerden en çok etkilenen Luna Foundation Guard’a ait olan TerraUSD (UST) ve Avalanche (AVAX) olmuş, yaşanan bu düşüş sabit coinler üzerinden başlayan büyük bir krizin başlangıcı olmuştu. İtibari para ya da kıymetli metal gibi istikrarlı fiyata sahip bir varlığa endeksli kripto para birimi olması ile diğer coinlerden ayrılan sabit coinlerin temel özelliği kripto para piyasalarında yaşanan fiyat oynaklıklarından korunma sağlamasıdır.
Teminat gerektiren yapısı ve kripto paraların sahip olduğu temel özellikleri ile sabit coinler hem günlük hayatta kullanılan, portföy riskini azaltan hem de blockchain teknolojisinin avantajlarını sunan bir finansal araç olmaktadır. Kripto paraların merkeziyetsiz ve denetime tabi olmayan doğasına aykırı gelişen sabit coinler, kripto paraların günlük hayatta etkili şekilde kullanılabilmesi için geliştirilen finansal varlıklardır. Sabit coinin piyasadaki varlığı karşılığında bir finansal varlık bulunduğu için 2022 yılında yaşanan krizin temelini sabit coinler oluşturmaktadır. Yaşanan kriz sonrasında kripto piyasalarda büyük bir daralma yaşandı. Luna coin o dönem yüzde 99,9 değer kaybederek yatırımcısının bütün yatırımını eritti.
Son dönemlerde ilginin arttığı sabit coinler 2022 yılında yaşanan yüksek talebin teminatını karşılayamadı. Çünkü piyasadaki dolara eşitlenen UST’ler Luna ile teminat altına alınmıştı. Sistemde satılan her bir UST için bir adet Luna ortaya çıkmakta, alınan için ise bir Luna azalmaktadır. Piyasada UST alımları arttıkça Luna arzı kısılmakta ve fiyatlar yükselmekteydi. Ancak kararlar sonrası yaşanan kaos ortamında sistemde çok büyük bir satış baskısı ortaya çıktı ve yüksek miktarda satışlar yaşandı. UST büyük miktarda satışa maruz kalınca piyasada yüksek miktarda Luna ortaya çıktı ve fiyatlar hızlı şekilde düşüşe geçti. Bunun üzerine Luna Foundation Group sabit coinin değerini korumak için piyasada 1 milyar dolarlık bir Bitcoin satışı gerçekleştirdi ve bu durum kripto piyasalardaki satış baskısını güçlendirdi. Sistem düşüşü durdurmak isterken kendi içinde bir kısır döngü oluşturdu ve sert düşüşler birbirini izledi. Bu krizler ışığında 2022 yılı kripto piyasalar için zorlu ve oynaklığın yüksek olduğu bir yıl oldu.
Piyasada yaşanan sert düşüşler yatırımcısını üzdü. Yaşanan bu durumun 2018 yılında yaşanan ayı piyasasından daha uzun süreceği tahmin edilmektedir. Kripto piyasaların mevcut durumunu incelersek, kripto piyasalarda balina olarak ifade edilen büyük hacimli yatırımcıların işlem hacimleri düşük oranda gerçekleşmektedir. Artan enerji fiyatları ve değişen koşullar sebebiyle 2022 yılında Bitcoin (BTC) madenciliği faaliyetleri azaldı. Bu sebeple Bitcoin ağının işlemci gücünü ölçmek için kullanılan bir birim olan Hashrate oranlarında düşme yaşandı.
Mevcut dönemde kripto piyasaların amiral gemisi olan Bitcoin (BTC) 17 bin dolar seviyelerinde işlem görürken, ikincil en büyük hacme sahip para olan Ethereum (ETH) ise 1,7 bin dolar seviyesinde işlem görmektedir. Diğer bir önemli kripto temelli araç olan NFT ise 2021 yılında zirve noktasını gördükten sonra 2022 yılının başında 17 milyar dolarlık bir işlem hacmine ulaştı. 2022 yılındaki sert kripto düşüşü ile de önemli ölçüde değer kaybederek özellikle ikinci yarıdaki krizlerle NFT piyasası 460 milyon dolar seviyesine kadar inerek dip noktasını gördü. 2022’nin sonuna doğru yaşanan sert düşüler ile kripto piyasalarda toplamda 2 trilyon dolarlık bir değer kaybı yaşandı. NFT piyasasında yaşanan bu büyük düşüş de bu yıkımın küçük bir parçası olarak göze çarpmaktadır.
